Một bài phát biểu của một doanh nhân huyền thoại, người đã làm thay đổi thế giới công nghệ – Steve Jobs. Bài phát biểu diễn ra tại lễ trao bằng tốt nghiệp của trường đại học Stanford năm 2005.

Tại đây, Steve Jobs đã chia sẻ ba câu truyện về cuộc đời ông. Nếu bạn chưa được xem bài diễn thuyết này, hãy xem ngay đi, vì nó có thể thay đổi cuộc đời bạn.

Sau đây là nội dung :

Xin cám ơn. Rất vinh dự được có mặt tại lễ tốt nghiệp của 1 trong những trường đại học tốt nhất trên thế giới.
Thật lòng mà nói, tôi chưa từng tốt nghiệp một trường đại học nào. Và đây là lần tôi được đứng gần bục phát bằng nhất trên đời.

Hôm nay tôi sẽ kể 3 câu truyện về cuộc đời tôi. Chỉ vậy thôi. Không đao to búa lớn, chỉ 3 câu truyện.

Câu truyện thứ nhất là về trò chơi “Nối điểm thành hình”.

Tôi rời ĐH Reed ngay sau kỳ học thứ nhất nhưng vẫn bảo lưu trong 18 tháng trước khi thực sự bỏ học. Vậy sao tôi lại bỏ học?

Mọi chuyện bắt đầu trước khi tôi sinh ra. Mẹ đẻ tôi, khi đó là một cô gái trẻ chưa chồng, có bằng đại học, và bà quyết định để người khác nhận nuôi tôi. Bà chỉ muốn rằng người nhận nuôi tôi cũng phải là người có bằng ĐH. Vì vậy ban đầu người ta định giao tôi cho một luật sư và vợ ông. Nhưng khi tôi chào đời họ lại đổi ý vào phút cuối vì muốn nhận 1 cô con gái. Cha mẹ tôi lúc đó đang trong danh sách chờ, nhận được 1 cú điện thoại lúc nửa đêm : “Chúng tôi có 1 cậu bé chưa ai nhận, 2 người có muốn nhận nuôi nó?”. Họ nói : ” Tất nhiên rồi”. Mẹ đẻ tôi sau đó phát hiên ra mẹ nuôi tôi chưa tốt nghiệp ĐH, còn cha nuôi thì chưa học hết cấp 3. Và bà từ chối ký các giấy tờ chuyển quyền giám hộ. Bà chỉ xuống nước vài tháng sau đó, khi cha mẹ nuôi hứa sẽ cho tôi học ĐH.

Cuộc đời tôi bắt đầu như thế.

Vào năm 17 tuổi, tôi vào ĐH. Nhưng tôi đã quá ngây thơ khi chọn một trường đắt ngang ngửa với Standford. Và hầu như tất cả những khoản dành dụm của cha mẹ tôi sẽ bị tiêu tốn hết vào học phí của tôi.

Sau 6 tháng, tôi thấy thật vô ích. Tôi không biết mình muốn làm gì trong cuộc sống và không hiểu ĐH sẽ giúp gì tôi trong việc tìm ra mục đích sống. Và nếu ở lại tôi sẽ tiêu sạch số tiền mà cha mẹ tôi dành dụm cả đời họ. Vì vậy tôi bỏ học và tin rằng mọi việc cuối cùng sẽ ổn. Vào thời điểm ấy, đó là quyết định rất khó khăn.Nhưng nhìn lại, nó là quyết định tuyệt vời nhất trong cuộc đời tôi. Khi bỏ học, tôi không cần đi học những lớp mà tôi không thích, và đi học những thứ mà tôi thấy hứng thú.

Đâu phải tất cả đều êm đẹp, tôi còn chẳng có cả chỗ ở, vì vậy tôi ngủ trên sàn nhà phòng ký túc của bạn bè. Tôi trả vỏ lon coca để lấy 5 xu tiền đặt cọc mua thức ăn, và tôi đi bộ suốt 11km mỗi đêm chủ nhật chỉ để ăn một bữa từ thiện tại thánh đường Hare Krishna. Tôi yêu những chuỗi ngày ấy !

Mà những gì tôi học được do tò mò và trực giác lại trở thành vô giá sau đó.

Một ví dụ : Trường ĐH Reed khi đó có mở một lớp dạy thư pháp trên cả nước. Trong trường mỗi poster, biển hiệu, mỗi bức vẽ … đều được chú thích bằng viết tay rất đẹp. Và vì tôi bỏ học nên không phải theo các khóa học như cũ, tôi quyết theo lớp thư pháp đó. Tôi học về các mẫu chữ serif và san serif, về khoảng cách khác nhau giữa các ký tự, về cách trình bày một bản in đẹp. Chúng thật đẹp, đầy chất lịch sử và nghệ thuật mà khoa học không bao giờ cắt nghĩa được. Và tôi cảm thấy vô cùng thích thú. Tất cả những thứ ấy đều không mong có 1 ứng dụng thực tế nào lúc tôi học. Nhưng 10 năm sau, khi chúng tôi thiết kế máy tính Macintosh đầu tiên, tôi lại đem những kiến thức ấy lên Mac. Nó là máy tính đầu tiên với kiểu chữ rất đẹp. Nếu tôi không bước chân vào lớp học thiết kế chữ hồi ĐH, máy Mac sẽ không có đa dạng các font chữ và khoảng cách hợp lý giữa các ký tự. Và vì Windows sao chép ý tưởng ấy từ Mac nên có lẽ sẽ không có PC nào trên thế giới có font chữ như bây giờ. Nếu tôi không bao giờ bỏ học, tôi đã không đi học lớp thư pháp ấy, và máy tính cá nhân cũng không có được font chữ đẹp. Dĩ nhiên khi còn ngồi ghế nhà trường, tôi không thể kết nối các sự kiện ấy khi cứ mải nhìn về phía trước. Nhưng 10 năm sau nhìn lại, tất cả đều rõ ràng.

Vì vậy, các bạn không thể đoán được những gì sẽ xảy ra, mà bạn chỉ có thể nhìn lại và thấy một chuỗi các sự kiện kết nối với nhau. Vì vậy các bạn phải có niềm tin rằng các sự kiện hôm nay sẽ kết nối lại trong tương lai. Bạn phải tin điều gì đó, lương tâm, định mệnh, cuộc sống, nhân quả, bất kỳ điều gì. Tin tưởng rằng mọi chuyện sẽ đâu vào đấy giúp bạn có tự tin để đi theo trái tim. Thậm chí cả khi nó dẫn bạn rời khỏi con đường định sẵn. Đó chính là thứ làm nên sự khác biệt.

Câu chuyện thứ 2 là về tình yêu và mất mát.

Tôi rất may mắn đã tìm được công việc mình thích rất sớm. Woz và tôi thành lập Apple trong nhà xe của bố tôi năm tôi 20. Chúng tôi là việc cật lực, 10 năm sau, Apple đi từ 2 nhân viên thành một công ty 2 tỉ USD với trên 4000 nhân công. Chúng tôi vừa cho ra mắt sản phẩm “đinh” Macintosh một năm trước khi tôi bước sang tuổi 30. Và rồi tôi bị đuổi việc. Làm sao tôi lại bị đuổi khỏi chính công ty của mình?

Chuyện là thế này, tôi thuê 1 người về Apple, người mà tôi nghĩ là rất có tài để cùng tôi điều hành công ty. Trong vài năm đầu tiên, mọi chuyện rất suôn sẻ. Nhưng rồi những định hướng tương lai bất đồng và chúng tôi trở mặt với nhau. Khi ấy hội đồng quản trị về phe ông ta. Vì vậy, 30 tuổi, tôi bị đuổi, và đuổi rất công khai.

Những gì là tâm huyết của tôi cả thời trai trẻ tiêu tan, tôi đã rất tuyệt vọng. Tôi thậm chí còn không biết phải làm gì vài tháng sau đó. Tôi cảm thấy như tôi đã phụ lòng mọi người và rằng tôi để tuột mất niềm tin khi mọi người trao nó vào tay tôi. Tôi gặp David Packard và Bob Noyce và cố xin lỗi vì đã làm hỏng việc. Tôi từng là hình mẫu của sự thất bại và tôi còn nghx tới việc chạy trốn khỏi thung lũng Silicon.
Nhưng có thứ gì đó vẫn còn trong tôi, tôi vẫn yêu những thứ mình đã làm. Sự kiện ở Apple không hề thay đổi điều đó. Tôi bị từ chối, nhưng tôi vẫn yêu. Vì vậy tôi quyết định làm lại từ đầu.

Ngay lúc đó tôi không biết, nhưng hóa ra việc bị đuổi khỏi Apple lại là điều tuyệt vời nhất từng xảy ra với tôi. Áp lực của sự thành công được thay thế bằng cảm giác thảnh thơi khi bắt đầu lại. Nó giúp tôi lao vào thời kỳ sáng tạo nhất trong đời. Trong 5 năm sau đó, tôi lập nên NeXT và Pixar và yêu một người phụ nữ tuyệt vời sau này trở thành vợ tôi. Pixar tạo nên bộ phim hoạt hình dựng bằng máy tính đầu tiên trên thế giới : Toy Story, và giờ đây là hãng phim hoạt hình thành công nhất trên thế giới. Và rồi Apple mua lại NeXT. Tôi trở về Apple và những công nghệ chúng tôi nghiên cứu ở NeXT trở thành trung tâm của sự phục hưng Apple. Laurene và tôi có một gia đình tuyệt vời.

Tôi chắc rằng những điều ấy sẽ không xảy ra nếu tôi không bị Apple đuổi việc. Thuốc rất đắng nhưng bệnh nhân cần nó.

Đôi khi cuộc sống rất khắc nghiệt, nhưng đừng mất niềm tin. Tôi tin rằng tôi luôn được tiếp sức là vì tôi yêu  những gì mà tôi làm. Bạn phải tìm những gì mà bạn yêu thích. Điều đó đúng cho cả công việc lẫn tình yêu. Công việc sẽ trở thành một phần quan trọng trong cuộc đời bạn và cách duy nhất để thỏa mãn nó là làm những gì mà bạn cho là 1 công việc thú vị. Và cách duy nhất để thấy làm việc thú vị đó là yêu mếm những gì bạn làm. Nếu bạn chưa tìm ra nó, hãy tiếp tục tìm kiếm. Đừng dừng lại. Và trái tim sẽ mách bảo khi bạn tìm thấy nó. Và như mọi mối quan hệ tốt lành, mọi thứ chỉ tuyệt vời hơn qua thời gian. Vì vậy hãy tiếp tục tìm kiếm, đừng dừng lại.

Câu truyện thứ 3 của tôi là về cái chết.

Khi tôi 17 tuổi tôi đọc được rằng : “Nếu ngày nào bạn cũng sống như thể ngày cuối cùng, một lúc nào đó, ngày ấy sẽ tới”. Nó gây ấn tượng cho tôi từ đó và suốt 33 năm qua, mỗi sáng tôi đều nhìn vào gương và tự hỏi : ” Nếu hôm nay là ngày cuối cùng tôi sống, liệu tôi có muốn làm những gì tôi định làm trong ngày?”. Và khi câu trả lời là không trong quá nhiều ngày liên tiếp, tôi biết rằng có thứ cần thay đổi. Ghi nhớ rằng một ngày nào đó mình sẽ chết là cách tuyệt vời nhất để tôi ra những quyết định lớn trong đời. Vì hầu như mọi mong đợi, danh dự hay sự sợ hãi thất bại, tất cả những điều ấy sẽ tan biến khi đối mặt cái chết, chỉ để lại những thứ thật sự quan trọng. Nhớ rằng mình sẽ chết là cách duy nhất mà tôi biết để tránh nghĩ tới việc bạn có thứ gì đó để mất. Bạn đã trần trui. Chẳng còn lý do gì để đi theo con tim.

Khoảng một năm trước tôi được chuẩn đoán ung thư. Tôi chụp X-quang vào lúc 7:30 sáng và ảnh x-quang cho thấy có 1 khối u ở tuyến tụy. Tôi còn chẳng biết tuyến tụy là gì. Bác sĩ nói răng hầu như đây là loại ung thư không chữa được, và tôi không mong sống được quá 3-6 tháng. Bác sĩ khuyên tôi nên về sắp xếp mọi việc, có nghĩa là về nhà và chờ chết. Có nghĩa là nói cho con cái hết những gì mà bạn nghĩ. Bạn sẽ có chuyện của 10 năm cần nói trong vài tháng. Có nghĩa là chuẩn bị trước để gia đình không quá đau lòng. Có nghĩa là nói hết lời tạm biệt. Tôi sống với chuẩn đoán ấy cả ngày hôm đó. Đến tối, tôi làm sinh thiết, họ luồn 1 ống nội soi vào cổ tôi, qua dạ dày, xuống ruột, cắm 1 cây kim vào tụy để lấy ra vài tế bào. Tôi bị gây mê nhưng vợ tôi có mặt ở đó nói rằng khi họ xem những tế bào ấy dưới kính hiển vi, các bác sĩ phát khóc lên vì phát hiện ra rằng đó là một thể ung thư tuyến tụy rất hiếm và chữa được bằng phẫu thuật. Tôi được phẫu thuật và giờ tôi đã ổn.

Đó là lần gần nhất tôi đối mặt với cái chết và tôi mong nó cũng là lần gần nhất trong vài chục năm nữa. Sống sót qua thời gian đó, tôi có thể nói chắc chắn hơn với các bạn rằng cái chết là một khái niệm hữu dụng nhưng thuần túy về mặt tư tưởng : Không ai muốn chết, kể cả những người muốn lên thiên đường cũng không muốn chết để lên đó. Và cái chết là đích đến cuối cùng của tất cả chúng ta, chưa ai từng thoát khỏi cái chết và cũng nên như vậy, bởi vì cái chết là phát minh vĩ đại nhất của sự sống. Nó chính là thứ làm thay đổi sự sống, nó gạt bỏ cái cũ, dọn đường cho cái mới. Ngay bây giờ các bạn là cái mới, nhưng chỉ không lâu nữa các bạn sẽ dần già đi và bị gạt bỏ. Xin lỗi vì đã hơi sến nhưng đó là sự thực.

Thời gian bạn có thật ngắn ngủi, đừng đem nó đi sống cuộc đời người khác, đừng rơi vào bẫy của sự độc đoán, giáo điều của người khác, đừng để ý kiến người khác đánh bại tiếng nói bên trong bạn. Và quan trọng nhất, hãy dũng cảm đi theo trái tim và linh tính, chúng mới biết bạn thật sự muốn gì, mọi thứ khác chỉ là thứ yếu thôi.

Khi tôi còn trẻ, có một tuyển tập tuyệt diệu tên là Catalog Trái Đất, được coi như cuốn sách gối đầu giường của thế hệ chúng tôi. Một tác giả tên là Stewart Brand đã viết cuốn sách này ở Menlo Park, và ông đưa vào đó những chấm phá rất nên thơ. Đó là những năm cuối thập kỷ 60 khi chưa có máy tính cá nhân, nó tạo nên từ máy chữ, kéo và máy ảnh polaroid. Nó giống như một google trên giấy vậy, 35 năm trước khi Google xuất hiện : tràn đầy ý tưởng, nhiều công cụ hay và ý tưởng vĩ đại. Stewart và nhóm của ông đã cho ra đời vài cuốn Catalog Trái Đất và cuối cùng nó kết thúc khi họ cho ra một số cuối cùng. Đó là giữa những năm 70, lúc đó tôi bằng tuổi các bạn bây giờ. Bìa sau cuốn tuyển tập có bức ảnh con đường ở nông thôn vào một sớm mai, cảnh vật rất thích hợp cho những người thích phiêu lưu. Ở dưới có dòng chữ : “Hãy luôn khao khát, hãy cứ dại khờ”. Đó là lời tạm biệt của nhóm biên tập. Hãy luôn khao khát, hãy cứ dại khờ. Và tôi luôn mong muốn mình được như vậy. Và giờ, tới các bạn tốt nghiệp tôi chúc các bạn như vậy. Hãy luôn khao khát, hãy cứ dại khờ.

Cảm ơn các bạn

Sưu Tầm